De dag is pas net gestart op AC Rondo, en zowel begeleiders als cliënten zijn vooral nieuwsgierig naar dat grote houten ding dat voor hen ligt. Na een korte uitleg schakelt onze sportcoördinator het apparaat in. Zodra iedereen elkaars hand vasthoudt, horen we de zee, het geruis van golven, de wind en meeuwen…
Op dit moment heerst er naast een uitbundige schaterlach vooral verbazing in de groep. Niet iedereen heeft meteen in de gaten waar het geluid vandaan komt, laat staan dat wij dit zelf ‘inschakelen’ door met elkaar in verbinding te staan. Een voor een laten we cliënten horen wat er gebeurt als die verbinding verbroken wordt. De een reageert bijna verontwaardigd als de Crdl verstomd, maar de ander heeft het nog nauwelijks in de gaten. Nogmaals doen we een rondje, nu met de geluiden van de stad. Dit is voor veel cliënten makkelijker – de geluiden zijn beter van elkaar te onderscheiden. Nu proberen we niet alleen het vasthouden van de hand, maar ook andere aanrakingen. Een paar tikjes op de neus levert een tingelende fietsbel op, wat kneepjes in de arm of schouder een stoomtrein en wiebelen aan het oor geeft het geluid van klingelende kerkklokken. Door deze duidelijke verschillen, worden de reacties uit de groep ook enthousiaster en waar de aanrakingen in het begin nog onwennig waren, zie je uiteindelijk dat men er meer naar op zoek gaat.
Een decoratief, duurzaam zorginstrument
Bovenstaande klinkt mooi, maar het is lastig om je een beeld te vormen van wat een Crdl nou eigenlijk is. Je zou het kunnen omschrijven als een vrij groot houten object dat qua vorm nog het dichtst bij een rugbybal komt. Op de bovenkant zit een gat waaruit de speaker klinkt met aan weerszijden voelbare markeringen in de vorm van een soort blad, of vingerafdruk. Als de Crdl ingeschakeld is, activeer je geluid door op elke markering een hand te leggen.
Op onze zorglocaties wordt de Crdl ingezet voor verschillende doelgroepen. Voor dit artikel keken we mee bij de inzet van de Crdl op Activiteitencentrum Rondo in Almere. Hier begeleiden we zowel tieners als volwassenen met een (ernstige) verstandelijke beperking en meervoudige beperking en/of moeilijk verstaande gedrag. Voor deze groep mensen is aanraking vaak verbonden met zorg – hulp bij opstaan, aankleden, wassen etc. Daarbuiten is er minder ruimte voor connectie via lichamelijk contact. Hierbij kan meespelen dat de mate van beperking maakt dat aanrakingen als vervelend worden ervaren en dat men zelf moeite heeft met het controleren van bewegingen waardoor ook anderen toenaderen lastig is. De Crdl maakt verbinding op een toegankelijke manier mogelijk en kan de negatieve connotatie van contact met een ander veranderen in een positieve.
De Crdl straalt warmte uit. Door het materiaalgebruik en het feit dat de knoppenbediening subtiel achter een klein klepje zit, lijkt het zorginstrument in niets op de vaak klinische hulpmiddelen die in de zorg gebruikt worden. Hierdoor is het gebruik voor cliënten minder beladen en wekt de Crdl vooral nieuwsgierigheid op als men deze voor het eerst ziet. En dat maakt het gebruiken van het instrument ook leuker – meer speels, terwijl er toch echt een wezenlijk effect mee wordt behaald.
De Crdl in een-op-een contact
Om te zien hoe de Crdl in een rustigere setting met een-op-een contact met een cliënt werkt, kijken we hoe een cliënt in rolstoel met een ernstig meervoudige beperking erop reageert. Echt een-op-een is dit niet, door de beperking van deze cliënt kan zij haar handen niet goed op de Crdl leggen, maar met twee begeleiders lukt het om wel een kring te vormen. Dit maakt de inzet van het zorginstrument voor dergelijke contactmomenten lastig omdat je telkens twee man begeleiding nodig hebt. In deze setting kun je je meer richten op de beleving van de cliënt. Een extra oefening is de uitdaging om de aanraking door de cliënt te laten initiëren, een handeling die niet voor iedereen even makkelijk is.
Nu kiezen we voor de geluiden van het oerwoud. Ruisende bladeren, vogels en vrolijk schreeuwende aapjes. Na een korte uitleg beginnen we. De cliënt is nieuwsgierig en reageert ook direct op de geluiden. Voor haar is het moeilijk om haar armen te controleren, dus het zelf contact maken met de ander is een extra oefening. Het kost veel inspanning, maar ze heeft snel door wat het effect is van aanraking. Dit lijkt extra te motiveren om zelf te bewegen en zelf het contact op te zoeken. Ook nu zien we de verschillende bewegingen een ander effect hebben en ook dit pikt de cliënt snel op. Op haar gezicht is afwisselend verwondering en enthousiasme te lezen en als de vermoeidheid door de inspanning niet had toegeslagen dan had deze sessie nog langer kunnen duren.